Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2018, cá tra Việt Nam tiếp tục phải đối mặt với 3 rào cản lớn tại hai thị trường truyền thống và trọng điểm là Mỹ và EU như vụ kiện chống bán phá giá, hàng rào kỹ thuật Farmbill và truyền thông bôi xấu cá tra.

Vụ kiện chống bán phá giá

Ngày 20/3/2018, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã công bố kết quả cuối cùng của POR13 (từ ngày 1/8/2015-31/7/2016). Theo quyết định này, Công ty Cổ phần Gò Đàng (GODACO) là bị đơn duy nhất bắt buộc trong POR13 có mức thuế 3,87 USD/kg, các doanh nghiệp (DN) còn lại cũng bị áp dụng mức thuế này. 

VASEP cho biết, đây là mức thuế suất cao nhất kể từ trước tới nay và tăng 5,61 lần so với kết quả POR12 trước đó.

Trải qua 13 kỳ xem xét hành chính trong vụ kiện CBPG thì đây là lần đầu tiên DOC yêu cầu bị đơn bắt buộc thực hiện việc thay đổi cách kê khai hồ sơ có nhiều khác biệt so với các kỳ trước. DN cá tra Việt Nam đã nộp hồ sơ đúng hạn nhưng DOC đã không xem xét một cách đầy đủ dẫn đến  việc áp dụng các yếu tố bất lợi có sẵn khiến cho mức thuế bị tăng cao một cách vô lý. 

Trước tình hình này, VASEP và các DN xuất khẩu (XK) cá tra sang Mỹ đã tiến hành các thủ tục pháp lý cần thiết để khiếu kiện lên Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (CIT) để yêu cầu DOC phải xem xét một cách kỹ lưỡng các hồ sơ, dữ liệu đầy đủ mà DN Việt Nam đã cung cấp để làm cơ sở tính toán và đưa ra mức thuế chính xác và hợp lý cho các thông tin tham gia đợt xem xét hành chính lần thứ 13 này.

Rào cản Farmbill

Sau giai đoạn chuyển tiếp của chương trình thanh tra cá da trơn kết thúc, kể từ ngày 2/8/2017, FSIS đã tiến hành kiểm tra ATTP và bao bì tất cả các lô hàng cá tra XK vào Mỹ tại các I-house. Ngày 23/2/2018, USDA (Bộ Nông nghiệp Mỹ) đã công bố Việt Nam hoàn tất và đạt tính tương đồng về mặt hồ sơ theo Đạo luật Thanh tra Cá da trơn của Mỹ. Sau khi chấp nhận về mặt hồ sơ, FSIS tiến hành kiểm tra thực địa (bước quan trọng và có tính quyết định để xác định tính tương đồng) để xác định DN nào đủ điều kiện tiếp tục XK cá tra sang Mỹ.

Từ ngày 13 – 26/5/2018, đoàn của USDA đã tiến hành đánh giá toàn bộ các cơ sở kiểm nghiệm, việc kiểm soát ATTP của cơ quan thẩm quyền Việt Nam (NAFIQAD), kiểm tra điều kiện nuôi và SX của DN XK.

Song song với việc cố gắng để được công nhận tương đương, hiện nay Việt Nam đã nộp đơn khiếu kiện chương trình thanh tra cá da trơn và yêu cầu tham vấn tới WTO.

Truyền thông bôi nhọ tại EU

Trước tình hình XK cá tra sang thị trường Châu Âu bị sụt giảm do truyền thông bôi nhọ ở một số nước tại Châu Âu, VASEP đã ký hợp đồng với Công ty Globally Cool thực hiện chiến dịch quảng bá cá tra tại thị trường này từ tháng 3-12/2017.

Tính đến hết tháng 4/2018, XK cá tra Việt Nam đạt 611,6 triệu USD, tăng 17,9% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, XK cá tra sang Mỹ đạt 110,7 triệu USD, tăng 22,7%; XK cá tra sang EU đạt 59 triệu USD, giảm 9,9% so với cùng kỳ năm 2017. Tuy nhiên, VASEP cho hay những khó khăn trong hoạt động XK sang hai thị trường lớn truyền thống này đã khiến nhiều DN phải chuyển hướng thị trường.